หากประวัติศาสตร์คือ History เราก็คงมิอาจแยกมันออกจากความทรงจำได้ ด้วยรากของ History คือ Historia อันหมายถึงการไต่สวนหรือค้นคว้า ซึ่งแน่นอนว่าในกระบวนการไต่สวนหรือค้นคว้าจำเป็นต้องอาศัยมนุษย์ หากข้อจำกัดของมนุษย์คือความทรงจำอันมิอาจจดจำในทุกรายละเอียด ประวัติศาสตร์ก็มิอาจเรียกได้ว่าเป็นความจริง แต่กระนั้นสถานะของประวัติศาสตร์และสถานะของจดหมายก็ยังมิอาจเท่ากัน เมื่อการเขียนจดหมายสามารถเกิดขึ้นจากความทรงจำของเอกบุคคล แต่ประวัติศาสตร์เกี่ยวข้องกับอำนาจ หลักฐาน และคนอีกมากมาย จดหมายจึงมิอาจมีที่ยืนในประวัติศาสตร์ เช่นเดียวกับเรื่องราวของบุคคลเล็กๆ รากฐาน อดีต และวัฒนธรรมของคนไร้อำนาจที่มิอาจมีอำนาจในพื้นที่ประวัติศาสตร์ที่อาศัยอำนาจอันสูงส่งของการนิยาม
การตายของย่าคือการจบสิ้นของอดีต ในขณะที่ "ปิ่น" ในฐานะคนที่ยังอยู่กลับมีหน้าที่ในการเข้าไปไต่สวนหรือค้นคว้ากับเรื่องราวของอดีตอันเหลือเพียงหลักฐานจากจดหมาย ในแง่นี้จดหมายในภาพยนตร์คงมีสถานะไม่ต่างจากประวัติศาสตร์ หากแต่ประวัติศาสตร์นี้มิใช่ประวัติศาสตร์กระแสหลัก แต่มันคือประวัติศาสตร์ของเอกบุคคลที่เคยใช้ชีวิตในสองประเทศ สองวัฒนธรรม ในแง่หนึ่งการเป็นบุคคลที่ใช้ชีวิตในสองประเทศและสองวัฒนธรรมเป็นการเน้นย้ำถึงความสัมพันธ์บางอย่าง มิใช่เพียงแต่ในประวัติศาสตร์ของเอกบุคคลหรือความทรงจำที่หลงเหลืออยู่ แต่ในฐานะของความสัมพันธ์ของทั้งสองวัฒนธรรมอันมีพื้นที่อยู่ใกล้ชิดติดกัน สถานะของย่าอันมิอาจบอกได้ถึงเชื้อชาติหรือสถานะทางกฏหมายที่หนังจงใจละมันจากการรับรู้ของผู้ชม ในขณะเดียวกันการละนั้นคือการละออกจากการรับรู้ถึงรากและชาติกำเนิดของย่าจากปิ่นผู้เป็นหลานด้วยเช่นกัน มันคือการเน้นย้ำถึงการไม่เคยคิดถึงอดีตทางสายเลือดของคนที่มีชีวิตอยู่ หรือในภาพตัวแทนของคนไทย ซึ่งอันที่จริงแล้ว ทั้งคนไทยและประเทศเพื่อนบ้านอุษาคเนย์มีความใกล้ชิดกันมาตลอด มีความสัมพันธ์ทางสายเลือดอันผสมปนเป แต่สิ่งเหล่านี้กลับอยู่นอกเหนือการรับรู้ เพราะไม่เคยมีใครชวนให้สืบค้นหรือตระหนักรู้ การที่ปิ่นย้อนกลับไปสืบเสาะหาเรื่องราวในอดีตของย่าจึงมิใช่การย้อนกลับไปค้นหาอดีตทางสายเลือดของปิ่นเท่านั้น แต่มันคือการนำผู้ชมย้อนกลับไปสืบเสาะ พิจารณา และครุ่นคิดเกี่ยวกับอดีตของทั้งสองชาติด้วยเช่นกัน ไม่ว่าจะจากการรับรู้ในอดีต หรือคำบอกกล่าวจากภาพยนตร์ที่กำลังบอกกล่าวถึงเรื่องราวในอดีต
การที่ความรักของนันดะกับธูซาเกิดขึ้นในปีสุดท้ายที่พม่ามีการเลือกตั้ง ก่อนจะเข้าสู่ยุคเผด็จการทหารพร้อมกับการล่มสลายลงของความรักของทั้งคู่ ในแง่หนึ่งมันชวนให้คิดถึงภาพยนตร์ไทยในอดีตอย่าง October Sonata ความรักอันงดงามเกิดขึ้นและล่มสลายลงอันเป็นการเล่นล้อกับการเกิดขึ้นและล่มสลายลงของเสรีภาพและประวัติศาสตร์การเมือง การตายลงของความรักระหว่างทั้งนันดะและธูซาเล่นล้อกับการล่มสลายลงของเสรีภาพทางการเมืองในพม่าเช่นเดียวกับความรักของรวีและแสงจันทร์ที่พังลงพร้อมกับการล่มสลายของเสรีภาพหลังเหตุการณ์เดือนตุลา หากพิจารณาอย่างระมัดระวังแล้ว ทั้งความรักและเสรีภาพมักจะถูกใช้อย่างเกี่ยวข้องมันมาตลอด อาจเป็นเพราะการเกิดขึ้นของความรักเองจำเป็นต้องอาศัยเสรีภาพในการเลือกที่จะรักด้วยเช่นกัน ทั้งสองเรื่องเก็บซ่อนแง่มุมทางการเมืองไว้อย่างมิดชิดไว้เบื้องหลังความรัก เหลือเพียงโศกนาฏกรรมของความรักที่บอกกล่าวสารบางอย่างของผู้ชมในฐานะตัวแทนของโศกนาฏกรรมทางการเมือง และสุดท้ายภาพยนตร์ก็ชี้ให้เห็นว่าประวัติศาสตร์ไม่เคยมีเสรีภาพและไม่เคยแยกออกจากอำนาจ ปีศาจอย่างธูซาก็มิอาจต้านทานอำนาจของศักดินาได้ฉันใด ความทรงจำที่ไม่เคยมีที่ยืนในประวัติศาสตร์ก็มิอาจมีพลังนิยามเหนือประวัติศาสตร์อันมีพลังล้นเหลือไปได้ แต่ภายใต้คู่ขัดแย้งดังกล่าว ชีวิตยังคงต้องเดินต่อไป แม้จะเจ็บปวดสักเพียงไหน เช่นเดียวกับการตัดสินใจของธูซาที่จำต้องแต่งงานกับชายกรุงเทพที่ตนมิได้รัก แม้มันจะเจ็บปวด แต่ก็ปฏิเสธไม่ได้ว่าบางสิ่งมันเคยเกิดขึ้นและเป็นบาดแผล แต่ชีวิตธูซาและชีวิตของทุกคนก็ยังคงต้องเดินต่อไป
การสร้างเรื่องเล่าจากจดหมาย ในแง่หนึ่งคือการสร้างเรื่องเล่าจากความทรงจำ นัยของประวัติศาสตร์จึงปรากฏอยู่ชัดเจน แต่ประวัติศาสตร์ในภาพยนตร์คือประวัติศาสตร์ของความสัมพันธ์ของบุคคลที่เต็มไปด้วยความรักและโศกนาฏกรรมอันแตกต่างไปจากประวัติศาสตร์กระแสหลักที่เต็มไปด้วยอำนาจและความเกลียดชัง
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น